Etnor Canaj: The future does not develop on the back of the past, I hope that Minister Margariti's statements about Durrës are not institutional

 The integrated management plan of archaeological areas A and B in Durrës for archaeologist Etnor Canaj has some unclear points. In the interview for the "SOT" newspaper, the archaeologist Etnor Canaj says that the roles of the actors in this management plan are still unclear, that is, the divisions according to him between the public and the private. Archaeologist Canaj has previously spoken about the problems with the cultural heritage in our country, as well as the management plans presented by the Ministry of Culture, but according to him it should not be forgotten that the Albanian cultural heritage does not belong only to Albanians, but to all humanity. Archaeologist Etnor Canaj criticizes the statements of the Minister of Culture during the public consultation on the plan in Durrës.

 - A few days ago, a public consultation was held, where the Minister of Culture Elva Margariti was also present for the integrated management plan of archaeological areas A and B in Durrës. The minister then expressed on social networks that the integrated management plan of archaeological areas A and B will bring an essential change for the city and citizens. You are a specialist in the field of cultural heritage, an archaeologist, but why do you criticize the plan?

As I have expressed earlier, the management plan has many points which are not only unclear, but above all they contradict or, better said, they are contrary to the rules and laws related to cultural heritage. Albanian legislation is not separated from all the legislation of other western or democratic countries where the Republic of Albania has signed several conventions and is an adherent part of UNESCO for its cultural heritage. The roles of the actors in this plan are still unclear, that is, the divisions between the public and the private. The figures presented in this plan are still unclear as to how they will be spent and for what? It is written about extraordinary monuments in Durrës, but where in fact the few monuments that have remained at the archaeological level do not justify these large numbers, which are shown in the tables that we mentioned before. So the question arises: what will these considerable sums be spent on? If systematic archaeological excavations or restoration/conservation will be started in archaeological areas A and B in Durrës, then it is something, but if in these areas there is talk of new constructions, or rehabilitation of existing ones, the two points contradict each other, where this the latter has nothing to do with cultural heritage, as it has more to do with an expansion of the construction type or rehabilitation-construction. Will the monuments be a function of the territory with its modern urbanism, or will the modern urbanism be a function of antiquity? Regarding such areas that we give letters of the alphabet are purely hypothetical, since we do not yet know what the underground hides in these areas. Maybe area B,

 - Ndërsa miratohet një rregullore e re për Durrësin, shqetësimi i banorëve janë shtëpitë që do shemben rreth amfiteatrit. Çfarë mund të na thoni?

Mendimi im është që një ndërtesë 100-200 vjeçare, ngritur mbi rrënoja të antikitetit, përpara se ta shembim duhet të konsiderojmë faktin që është pjesë e një vazhdimësie të këtij qyteti, ku këtu duhet zëri i ekspertëve, pasi kemi të bëjmë me arkitekturën e ndërtimit, kontekstin e ndërtimit, etj. Një ndërtesë e një apo dy shekujve më parë mund të jetë po aq e rëndësishme sa një objekt i dhjetë apo njëzet shekujve më parë. Por nëse kemi të bëjmë me ndërtesa, të cilat janë të jashtëligjshme, të cilat janë ngritur në këto dekadat e fundit, kjo është çështje më vete, e cila duhet të trajtohet sipas ligjeve në fuqi. Për hir të zhvillimit, a duhet të shkatërrojmë gjithçka duke bërë “tabula rasa”?

- Lidhur me debatin e nisur për menaxhimin e pasurive arkeologjike shqiptare nga privatët, Margariti u shpreh ndër të tjera që ekspertët kanë studiuar dhe konsultuar që ky plan menaxhimi mund të vendoset në jetë prej vetë Qendrës Muzeore të Durrësit dhe të ardhurat do të shkojnë në restaurim, kërkime dhe pse jo në aktivitetet që na mungojnë. Shteti, sipas saj mund të krijojë brenda vetes disa struktura më të zhdërvjellëta siç na sugjerohet për Durrësin. Çfarë mund të na thoni rreth kësaj?

Kjo është pikërisht njëra ndër pikat e paqarta, për të cilat kisha shprehur rezerva edhe më parë, pra, roli i privatit. Gjithë ky insistim për një pjesëmarrje të privatit në asetet publike dhe sidomos në trashëgiminë kulturore tregon që në nivel publik nuk i është dhënë përparësi politikave të investimit për institucionet, të cilat kanë për detyrë të merren me trashëgiminë, sikurse janë Instituti i Monumenteve apo Instituti i Arkeologjisë. Nëse Qendra Muzeore e Durrësit merr këtë iniciativë, atëherë përse mos të investohet që në këtë qendër të ekzistojë një Qendër Restaurimi me specialistë të fushës, të cilët njohin si territorin ashtu edhe problematikat? Përse Qendra Muzeore e Durrësit duhet të thërrasi privatin? Nuk shoh ndonjë zhdërvjelltësi personalisht. Dua të shtoj këtu, pra çka shprehur ministrja e Kulturës, diçka e tillë bie ndesh me pikat të cilat sillen në planin e menaxhimit, pasi burimet financiare janë të preventivuara prej subjektit, i cili hartoi këtë plan dhe fare qartë mund ti gjeni në tabelat përkatëse aty. Në cilësinë e kujt do thirret ky privat, pra cili do jetë roli i tij?

-Debati për planin e menaxhimit të dy zonave arkeologjike në Durrës po zhvillohet në një kohë kur jemi dhe në muajin e trashëgimisë kulturore. Ju dhe më parë jeni shprehur për problemet me trashëgiminë. Si e keni parë Ministrinë e Kulturës në ruajtjen, mbrojtjen e kësaj pasurie kulturore?

Para pak ditësh, gjatë konsultimit publik për planin e menaxhimit të Durrësit, Ministria e Kulturës shprehu disa opinione të veta, të cilat personalisht më lanë një përshtypje jo tejet të këndshme. Pikërisht faktit si duhen trajtuar disa monumente të antikitetit, ku sipas saj duhen mbuluar “për ti ruajtur”, pasi “ne jemi të civilizuar dhe këtë e bëjmë për fëmijët tanë”. Deklarata të tilla, të cilat mund të jenë personale të znj. Margariti dhe shpresoj të mos jenë ato institucionale, sigurisht që në një vend të civilizuar do krijonin një debat dhe do cilësoheshin si të papranueshme jo vetëm prej profesionistëve të fushës, por edhe prej opinionit publik. Sigurisht që nuk mund të ndalet zhvillimi i një vendi, por në asnjë vend të civilizuar pranohet që për hir të zhvillimit duhet të mbulojmë monumentet (me pretekstin e ruajtjes së tyre), ti shkatërrojmë apo të betonizojmë të shkuarën, përkundrazi. Dua të shtoj në këtë pikë që deklarata të tilla në nivel institucional do krijonin një precedent në lidhje me gjithë monumentet apo objektet në territorin tonë. E ardhmja nuk zhvillohet mbi kurrizin e së shkuarës. Në qoftë se këto politika të momentit mendojnë të kundërtën, atëherë le të shpallim vitin zero të lindjes së Durrësit në shekullin e sotëm dhe gjithçka kthehet në një retorikë. Mos të harrojmë që trashëgimia kulturore shqiptare nuk u përket vetëm shqiptarëve, por i përket gjithë njerëzimit!