The challenges of the Commissioner for the Right to Information...

The 2022 Annual Report of the Office of the Commissioner for the Right to Information and Protection of Personal Data is formally in order. It contains the strategic documents required for an institution of the importance of the Office, as well as presented the quantitative indicators of the activity carried out by the Office during the past year. However, many things are missing from this report. Let's take them in turn.

I. The unaccomplished mission of the Commissioner's Office

When you read on pages 12-13 of the Report on Transparency Indices, you get the impression that from the level of objectives achieved, we should be a model country in Europe and perhaps in the world, for providing citizens with full access to information and transparent data of the activity and results of public institutions in Albania.

Indeed, we all know that reality is not like that.

In the first place, what is wrong with this annual report is the lack of a direct answer to two questions:

1. Has the Commissioner's Office fulfilled its mission of effective supervision of the implementation of the legal framework of data protection and the right to information, guaranteeing the effective exercise of citizen's rights in the digital age?

2. Has the Office managed to increase the responsibility and awareness of public authorities and data controllers in the public and private sectors, which brings about the improvement of the mindset and culture of society, in respect of basic human rights and freedoms?

Although the citizen's right to be informed about the activity of public entities supported by the taxes he pays, is guaranteed by UN Resolution 59, by Article 19 of the Universal Declaration of Human Rights, by Article 10 of the Convention European Convention on Human Rights, from Article 11 of the Charter of Fundamental Rights of the EU, from Article 23 of the Constitution of the Republic of Albania and from Law No. 119/2014 "On the Right to Information (LDI)", the implementation of this right in practice is disturbingly lame, especially the information for decision-making and acute problems of state institutions, primarily governmental ones.

II. Nothing to effectively combat the stereotype of the formal answer and hiding the truth

For sensitive issues or those that concern public opinion, the responses of public institutions to requests for information are formal and completely hide the truth, being non-exhaustive. In the complaints addressed to the Commissioner's Office, this office accepts the citizen's right to be informed, but in practice makes very little real effort to guarantee the implementation of this right to the public institution that has violated it, with disregard or giving a non-exhaustive answer. Only 17 decisions with 63 administrative sanctions given per year (page 25 of the Report) for an institution with a staff of over 50 employees, are very few, at the level of the quantitative indicator of the real protection of the citizen's right to information, against the activity of public entities.

Lind pyetja: sa nga këto 17 vendime janë bërë publike nga Zyra e Komisionerit, për të dhënë shembullin e sanksioneve dhe tolerancës zero të saj, ndaj mungesës së transparencës dhe mosrespektimit të të drejtës së qytetarit për informim, në lidhje me aktivitetin e institucioneve publike që e kanë shkelur këtë të drejtë themelore kushtetuese? Zyra nuk e ka përdorur shpesh presionin dhe shembullin pozitiv të “sanksionit publik”, përmes publikimit të vendimeve të saj dhe shpërndarjes së tyre me anë të mediave, dhe kjo dëshmon për një mangësi të madhe të saj.

III. Asgjë për to nxjerrë përgjegjëse dhe sanksionuar institucionet që lejuan rrjedhjen e të dhënave sensitive të qytetarëve në dhjetor 2021

Sa thirrje publike ka adresuar, sa konferenca shtypi ka organizuar dhe sa fushata ndërgjegjësimi ( për të mos folur për vendime dhe sanksione administrative) ka realizuar gjatë vitit 2022 Zyra e Komisionerit, për të rritur përgjegjësinë e institucioneve shtetërore ndaj të drejtës për informim dhe të drejtës për mbrojtjen e të dhënave personale të qytetarëve, pas skandalit të publikimit në rrjetet sociale në dhjetor 2021 të pagave të mbi 637 mijë punonjësve në sektorin privat dhe atë publik, së bashku me të dhënat e kartës së identitetit dhe vendit të punës, si dhe skandalit të publikimit të targave të automjeteve të shqiptarëve po në dhjetor 2021?

Nga faqja 32 e Raportit mësojmë për vetëm 2 vendime të marra nga Zyra, vendimi 52 dhe vendimi 52, në nëntor 2022, gati një vit pas skandaleve dhe vetëm pas daljes së Rezolutës së Kuvendit, ndaj detyrave që ka Zyra.

Sa hetime të thelluara administrative ka realizuar Zyra e Komisionerit, pas publikimit të skandaleve, pranë institucioneve shtetërore përgjegjëse për administrimin e bazës së të dhënave për pagat dhe për targat e automjeteve?

Kam frikë se përgjigjja e vetme e këtyre tre pyetjeve është zero!

Zyra e Komisionerit duhet të punojë me këmbëngulje dhe përkushtim për rritjen e imazhit dhe besueshmërisë së saj në publik. Gjykoj se janë me qindra, në mos mijëra raste në vit, të shkeljes së të drejtës për informim dhe të drejtës për mbrojtjen e të dhënave personale, të cilat nuk i raportohen Zyrës, vetëm nga mungesa e besimit të qytetarëve se Zyra do të të mbarojë punë.

Në Raportin Vjetor mungon gjithashtu treguesi i nivelit të plotësimit të rekomandimeve të dhëna nga Zyra e Komisionerit. Zyra duhet t’i shkojë deri në fund përmbushjes së rekomandimeve të saj dhe të bërjes përgjegjëse të institucioneve që nuk i zbatojnë. Në fund të çdo gjashtëmujori, Komisioneri duhet të informojë opinionin publik sa rekomandime janë plotësuar dhe sa jo, si dhe arsyet që zyra gjykon pse rekomandimet nuk janë zbatuar.

Gjykoj se Zyra e Komisionerit duhet të thellohet shumë më tepër në hetimet administrative që ndërmerr dhe të realizojë shumë më tepër hetime të tilla të thelluara, në përputhje me ankesat që i vijnë dhe me denoncimet e shpeshta ne media, të shkeljeve të së drejtës për informim dhe dhunimit të së drejtës për mbrojtjen e të dhënave personale të qytetarëve.

Zyra duhet të adresojë me seriozitet dhe të japë propozime për përmirësim ligjor, ndaj problematikës së hasur dendur lidhur me mënyrat e dhënies së informacionit të kërkuar, nga ana e autoritetit publik. Aktualisht ligji i lë “dorë të lirë” autoritetit publik për të vendosur ndaj formës së dhënies së informacionit, që nuk ka të bëjë me një dokument të shkruar dhe kjo e vështirëson marrjen e informacionit të kërkuar nga qytetari.

Zyra duhet të zgjidhë problematikën ligjore të zbatimit të pikës 3, të nenit 14 të Ligjit Nr. 119/2014 “Për të Drejtën e Informimit”, pasi ligji parashikon në këtë pikë, se informacioni jepet në mënyrën më të efektshme dhe me koston më të ulët për autoritetin publik. Ky kusht i vendosur nga ligji përkeqëson pozitën e qytetarit kërkues të informacionit, në raport me autoritetin publik, pasi parësor në formën e dhënies së informacionit nuk konsiderohet më interesi i kërkuesit-qytetar, por interesi i autoritetit publik, që në këto rrethana nuk përmbush kushtet e interesit publik. 

IV.              Zyra nuk duhet të pranojë klauzola konfidencialiteti në kontratat publike!

Në faqet 15-16 të Raportit Vjetor përshkruhen disa problematika të hasura gjatë marrjes së ankesave nga Zyra, ku me të drejtë Zyra cilëson si ndër kryesoret “Vijon paqartësia nga ana e Autoriteteve Publike , në lidhje me parimin e konfidencialitetit në kontratat publike dhe sekretin tregtar, trajtuar jo në përputhje me parashikimet e nenit 17 të Ligjit për Informimin Publik. Në kontratat publike shpesh parashikohen dispozita konfidencialiteti për informacionin dhe dokumentacionin që lidhet me to dhe në rast të mos zbatimit të tyre, parashikohen sanksione ndaj Autoriteteve Publike”.

Gjykoj se adresimi i këtij shqetësimi duhet të përbëjë një kalë beteje për Zyrën. Autoriteti i mbrojtjes së të drejtës për informim duhet të luftojë dhe të bëjë objektiv parësor të punës së tij, që të mos kemi klauzola konfidencialiteti në kontratat për punët publike. Autoriteti duhet të argumentojë dhe të fitojë betejën ligjore, ku interesi publik të prevalojë mbi interesin e mbrojtjes së sekretit tregtar, me të cilin abuzohet shumë dendur, për të shmangur dhënien e informacionit të kërkuar dhe për të fshehur të vërtetën.

Zyra e Komisionerit është avokate e transparencës dhe e së drejtës për informim dhe në këtë fushë, aktivitetin e saj e kam parë shumë pasiv. Ajo duhet të reagojë fort në të ardhmen, duke ndërmarrë dhe një nismë ligjore për të sanksionuar me ligj përparësinë e interesit publik për informim në kontratat e punëve publike, ndaj konfidencialitetit të sekretit tregtar!

xxx

The Commissioner's office should be more on the side of the citizen, in its work. The time has come for her to conceptualize her reports as a FULL analysis of strengths, weaknesses, opportunities and real threats (including political pressures) that she receives in her work. With the Report in front of us, this Office seems a bit disconnected from the reality of the situation with the effective guarantee of the right to information and the protection of citizens' personal data. A report based on a detailed SEOT analysis would enable her to have a clearer view of the issues she needs to address and solve in the future, during her work.